Colpo grosso: το μυστικό

Στη φωτογραφία ο Μαρκ Τουαίην κρατά μια λάμπα στο εργαστήρι του Νίκολα Τέσλα. Ο Τέσλα εμφανίζεται στην ταινία The Prestige του Christopher Nolan (σκηνοθέτη του Memento)- αν δεν την έχετε δει, να τη δείτε. Η ιστορία διαδραματίζεται στην τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, τη δεκαετία που ο Μπραμ Στόκερ εξέδωσε τον Δράκουλα και ο Σίγκμουντ Φρόιντ την Ερμηνεία των Ονείρων , ο Χίτλερ γεννήθηκε περίπου τότε κι εκείνος (το 1889) ενώ o Tζακ ο Αντεροβγάλτης ανέλαβε και εκείνος «δράση» αυτή την δεκαετία. Όλα αυτά όμως αναφέρονται στην μυθολογία η οποία ντύνει αυτή τη δεκαετία- τα αναφέρω για να πλαισιώσω τα όσα συμβαίνουν στην ταινία. Το σημαντικό είναι ότι η τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα είναι και η δεκαετία κατά την οποία αρχίζουν να φαίνονται οι συνέπειες της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης (1871-1914): η τυπογραφία πλέον διαδίδεται με ταχείς ρυθμούς ενώ μεγάλος αριθμός από ανειδίκευτους εργάτες δουλεύει στα εργοστάσια της εποχής με χαμηλούς μισθούς. Η εξάπλωση, διανομή του γραπτού υλικού εισάγει στην κοινή λογική τη δημιουργία αντιγράφων και την αναλωσιμότητά τους. Οι εργάτες στα εργοστάσια εκείνης της εποχής είναι κατά μια έννοια και εκείνοι αναλώσιμοι. Δεν είναι τυχαία η επιλογή της ιστορικής στιγμής κατά την οποία ξεδιπλώνεται η ιστορία του Prestige.

Η τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα είναι η δεκαετία όπου η ανθρώπινη ψυχή θα αρχίσει να γίνει αντικείμενο εξερεύνησης. Η εμμονή των κεντρικών χαρακτήρων με το Άλλο, με το μυστικό γύρω από το οποίο τα πάντα περιστρέφονται είναι καταστροφική και η απάντηση η οποία δίνεται δεν επαναφέρει την τάξη ούτε επανορθώνει τίποτε- απλά επιβεβαιώνει ότι όλη η ιστορία εκτυλίσσεται γύρω από την πίστη ότι κάτι υπάρχει. Υπάρχει όμως; Υπάρχει κάτι άλλο εκτός από την εμμονή εδώ πέρα; Ο Άλλος-που-είναι-τελικά-ίδιος-με-μας, ο Άλλος ο οποίος θέλει πάντα να μας κλέψει τη Χαρά εδώ αποκτά σάρκα και οστά με την άλλη μεγάλη ανακάλυψη στην εκπνοή του 19ου αιώνα: τον ηλεκτρισμό.

Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Christopher Priest η ταινία είναι ένα γοτθικό πάρτι όπου συναντούνται ένας (πέρα για πέρα) σύγχρονος γνωστικισμός, ο Λακάν (παντού μυστικά!) και ο Βίλχελμ Ράιχ μεταμφιεσμένος ως Νίκολα Τέσλα (δεν μπορούσα να βλέπω τη μηχανή για το Μεγάλο Κόλπο και να μην σκέφτομαι την Οργονική ενέργεια).
(στην φωτό ο Bowie ως Τέσλα)

Ο Christopher Priest και ο Christopher Nolan (ο Priest ασχολείται στο έργο του με τα θέματα της ενοχής και της εμμονής με την ίδια μονομανία που ασχολείται με τα ίδια θέματα και ο Nolan στις ταινίες του- ήταν αναπόφευκτο να συναντηθούν οι δρόμοι τους) συνθέτουν ένα κόσμο γεμάτο Μεγάλα Κόλπα και φαντασιώσεις τόσο έντονες που εν τέλει γίνονται πραγματικές: στη σκηνή του Prestige (όλο το έργο συμβαίνει πάνω σε μια σκηνή, κυριολεκτικά και μεταφορικά) οι εμμονές, τα μυστικά και οι ενοχές κόβουν τα πάντα στα δύο την ίδια στιγμή που τα φέρνουν στη ζωή. Ο εαυτός χωρίζεται στα δύο ξανά και ξανά- η διχοτόμηση αυτή θυμίζει πολύ έντονα τη διχοτόμηση στην οποία πίστευαν οι Γνωστικοί: ο εαυτός χωρίζεται στην ψυχή και στο πνεύμα. Η ψυχή είναι ο θνητός εαυτός μας, ο εαυτός με τον οποίο παλεύουμε ξανά και ξανά ενώ το πνεύμα αποτελεί το άφθαρτο κομμάτι της φύσης μας το οποίο έχει φυλακιστεί σε αυτό τον κόσμο μέσα στο σώμα μας με τη σιωπηλή συνεργεία της ψυχής. Οι γνωστικοί πασχίζουν στην απελευθέρωση αυτού του πνεύματος. Στο Prestige μια κρυφή, ασυγχώρητη αμαρτία αποτρέπει την πολυπόθητη αυτή απελευθέρωση.

Αν αρχικά η ιστορία μοιάζει να είναι ένα εγκεφαλικό τερτίπι («ποιος είναι ποιος;»), η ιστορία του Prestige είναι στην ουσία μια αλληγορία για τoν άνθρωπο την περίοδο του αναδυόμενου καπιταλισμού. H σεκάνς με τα πολλά καπέλα η οποία ανοίγει την ταινία, τα πολλά αντίγραφα των δύο πρωταγωνιστών, ο ευτελισμός της αξίας της ανθρώπινης ζώης, μια μόνιμη μάχη για τον υπερσκελισμό (και την καταστροφή) του αντιπάλου: έτσι δουλεύει (και εξαπλώνεται) ο καπιταλισμός. Το άτομο χρησιμοποιεί τα εργαλεία και τις τεχνολογικές εξελίξεις για να κατακτήσει, να υπερσκελίσει και να συντρίψει τους γύρω του. Η αποκάλυψη του μυστικού στο Prestige δεν έγκειται απλά στην αποκάλυψη του μυστικού αυτού αλλά στην κατοχή του.

Στο Prestige η αποκάλυψη του μυστικού επιχειρείται ξανά και ξανά αλλά πάντα επικαλύπτεται και με άλλα μυστικά. Το άτομο στο Prestige είναι ένα κουβάρι από εμμονές, ψέμματα και μυστικά και τα νήματα αυτού του κουβαριού οδηγούν σε μια επαναλαμβανόμενη μεταμόρφωση η οποία τελικά είναι μια δημιουργική αντιγραφή μιας μη-πραγματικότητας (unreality). Ακόμη και τα αντίγραφα όμως δεν καταφέρνουν να αντισταθούν στην φθορά που επιφέρει ο χρόνος.